Εισηγητική έκθεση προγράμματος Ανάπτυξης της Λέσβου
από τον Γεώργιο Τιμ. Παλαιολόγο*
.
Η Εισηγητική Έκθεση Προγράμματος Ανάπτυξης της Λέσβου, είναι ενταγμένη στο συγκεκριμένο Πολιτικό Πλαίσιο(Ανοιχτή Κοινωνία, Κοινωνική Αυτονομία & Πολιτιστική Δημιουργία) που ανακοινώθηκε πρόσφατα (http://arisxatzikomninos.blogspot.com/p/blog-page.html) και περιλαμβάνει πέντε ενότητες επεξεργασίας:
- Απογραφή Δημοσιονομικής, περιουσιακής και προγραμματικής κατάστασης των «καταργούμενων» 13 Δήμων.
- Προσδιορισμός του Αναπτυξιακού μοντέλου και Προϊόντος Λέσβου και Δράσεις.
- Μέτρα για την επίλυση του δημογραφικού και αύξησης της ροής επιστροφής Νέων και Επιστημονικού Κεφαλαίου στην Λέσβο
- Κεντρική Χωροθέτηση και Διαμόρφωση Χρήσεων Γης βάση ΣΧΟΠ και Σχεδίου Δράσεων
- Στήριξη της Λεσβιακής Οικογένειας, των Οικογενειακών Επιχειρήσεων, και της Δημιουργικής Επιχειρηματικότητας.
Σήμερα σας παρουσιάζουμε το σκεπτικό αυτής και τις επόμενες μέρες θα ακολουθήσουν επιμέρους Δράσεις και Μέτρα. Στο συνολικό προγραμματισμό δεν υπάρχουν τοπικές ενέργειες οι οποίες θα προγραμματιστούν και θα προκύψουν από τις ζυμώσεις στις τοπικές κοινωνίες για κάθε περιοχή ξεχωριστά.
Μοντέλο Ανάπτυξης.
Την τελευταία 30ετία είχαμε την ευκαιρία να διαχειριστούμε 3 ΚΠΣ. Το 1992 το ποσοστό του ευρωπαϊκού ΑΕΠ που αφορούσαν ενέργειες υπέρ των αγροτών ήταν 85% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ, σήμερα είναι κοντά στο 10% και για 27 χώρες(το 1992 για 12). Παρόλα αυτά δεν φτιάξαμε ούτε Αγροτική Οικονομία, αλλά ούτε γίναμε Τουριστικός ή Επιχειρηματικός παράδεισος.
Κτίσαμε όμως μια γραφειοκρατία και σειρές συμβούλων, παρατρεχάμενων και μιζαδόρων του 10%. Η “Επόμενη Μέρα” θέλει να βάλει τάξη σε αυτά τα ζητήματα με ένα απλό και πρακτικό σύστημα. Να κάνει την κοινωνία και την συμμετοχή σε επιδοτούμενες ενέργειες ανοικτή για τον οικογενειάρχη, την οικογενειακή επιχείρηση και τον “αγνό” επενδυτή.
Το τελευταίο Ειδικό πρόγραμμα της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου μιλάει για στήριξη των Υποδομών προσπελασιμότητας, την ανάδειξη συγκριτικών πλεονεκτημάτων για το φυσικό περιβάλλον, τον πολιτισμό, τα τοπικά προϊόντα. Καμιά από αυτές τις ενέργειες δεν πρόκειται να πετύχει – όπως και στο παρελθόν- αν δεν αλλάξει η φιλοσοφία του προγράμματος. Εδώ πρέπει να αντιληφθούμε δύο στοιχεία που αγνοούνται από τους “προλαλήσαντες”, αλλά είναι κεντρικά στον δικό μας σχεδιασμό: Κινητικότητα και Δημιουργική Αποδόμηση. Θέματα που έλλειπαν από το σκεπτικό όλων των ειδικών ή μη προγραμμάτων του παρελθόντος.
Η κινητικότητα είναι πλέον ένα κύριο χαρακτηριστικό της ευρωπαϊκής αλλά και της παγκόσμιας κοινωνίας(βλέπε προγράμματα ERASMUS, SOCRATES , Mundus κλπ). Αφορά μετακινήσεις πληθυσμού για Αναψυχή, Επιχειρηματικές συναντήσεις και πρακτικές, εκπαιδευτικές και κοινωνικές εμπειρίες, για εργασία ακόμα και ως επιλογή διαμονής συνταξιούχων (Urry).
Η δημιουργική αποδόμηση(breaking old habits), αποκόπτοντας παλιές συνήθειες, είναι η απαρχή της καινοτομίας αλλά και της κοινωνικής αυτονομίας, και κύριο χαρακτηριστικό της επιχειρηματικότητας(Schumpeter).
Θα πρέπει να τονιστεί επίσης, ότι σήμερα ζούμε στην οικονομία των εμπειριών(Pine II). Σύμφωνα με την οποία δεν αρκεί να πουλάμε τοπικά προϊόντα στον ξένο επισκέπτη ή καταναλωτή, ή να του παρέχουμε διανυκτέρευση, ή να τον κατευθύνουμε σε κάποια μορφή επένδυσης με την υπόσχεση της επιδότησης. Ο μεν τουρισμός και το όποιο πολιτιστικό/τοπικό προϊόν, πρέπει να είναι “βιωματικό”, η δε επιχειρηματικότητα “ακαριαία”. Έτσι θα γλυτώσουμε και το κόστος που προκύπτει από την “αμοιβή” σε ενδιάμεσους, παρατρεχάμενους και μιζαδόρους.
Ανταγωνιστικότητα
Η ανταγωνιστικότητα περνάει από ορισμένες θεωρήσεις. Μια πολύ πετυχημένη και διαδεδομένη στο μάνατζμεντ είναι αυτή του καθηγητή του Harvard, Πόρτερ, Ο οποίος συνιστά δύο κατευθύνσεις ανταγωνιστικότητας. Εκλαϊκεύοντας συμπεραίνει ότι το προϊόν/υπηρεσία που παρέχεις πρέπει να είναι:
α. ποίο φτηνό απ όλα αν γίνετε
β. ή θα πρέπει να είναι διαφορετικό
Χρόνια τώρα προσπαθούμε να αναπτύξουμε το πρώτο μοντέλο με λάθος τρόπο βέβαια. Γιαυτό προσπαθούμε να μικρύνουμε τα μεροκάματα, φέρνουμε μετανάστες και ανεχόμαστε λαθρομετανάστες. Όμως όσο και να προσπαθούμε αυτό δεν είναι εφικτό, αφού στις περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες(Ινδία, Κίνα, Βιετνάμ κα) ο μισθός είναι 40-100 ευρώ το μήνα. Ο μόνος τρόπος να μειωθεί το κόστος σε σχετικά ανταγωνιστικό επίπεδο και κυρίως την κατανάλωση -όχι την παραγωγή- είναι να δρομολογηθούν συστήματα κοινωνικής δικτύωσης, συνεργατικότητας καταναλωτή, δίκτυα εμπορίου καταναλωτή - καταναλωτή, και κοινές επιχειρηματικές και κοινωνικές δράσεις που θα δημιουργούν οικονομίες Κλίμακος και Σκοπού.
Επομένως η Λέσβος πρέπει να στραφεί συστηματικά στην δεύτερη κατεύθυνση της διαφορετικότητας/διαφοροποίησης, που εμείς την συγκεκριμενοποιούμε ως “Πολιτιστική Δημιουργία”. Αυτό το Πολιτιστικό όμως προϊόν υπάρχει ως περιρρέουσα αντίληψη, υποβόσκει σε κάθε οικογένεια(πχ. Φιλοξενία), και σε κάθε τοπικό επιχειρηματία(ανάπτυξη τοπικής επιχειρηματικότητας), αλλά δεν είναι ούτε προσδιορισμένο, ούτε συστηματοποιημένο. Με την στρατηγική-μοντέλο Πολιτιστικής Δημιουργίας θα το προσδιορίσουμε, θα το φέρουμε σε εγρήγορση, θα το εμπλουτίσουμε και θα το κάνουμε win-to-win κατάσταση.
Είναι αδιανόητο να έρχεται ο επισκέπτης στο νησί μας και να τον υποδέχεται στην ρεσεψιόν η Μετανάστρια ρεσεψιονίστ ή να του σερβίρει τον καφέ ο μετανάστης σερβιτόρος. Και για να μην παρεξηγηθώ δεν έχω καμιά διάθεση ρατσιστικής αντίληψης. Όμως εάν θέλεις να διαμορφώσεις ένα πολιτιστικά κατευθυνόμενο προϊόν τέτοιες επιλογές σε υψηλής επαφής(high-contact services) υπηρεσίες δεν χωρούν. Οι νόμιμοι οικονομικοί μετανάστες έχουν χώρο σε άλλα επαγγέλματα, και μπορεί να είναι ποιο αποδοτικοί εκεί.
Είναι σαφές επίσης ότι οι δραστηριότητες που αφορούν τον παραγωγικό ιστό ή την παροχή υπηρεσίας δεν μπορούν να βασιστούν σε λογικές εντάσεως εργασίας(ήμαστε ακριβοί) ή εντάσεως τεχνολογίας(είμαστε 5-10 χρόνια πίσω). Ο μόνος δρόμος περνάει από την ένταση στην γνώση και κυρίως την πολιτισμική γνώση. Όμως αυτήν πρέπει να την δημιουργήσουμε , ώστε να παραμείνει ελληνική αλλά και να γίνει και ανταγωνιστική, το δικό μας ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στο παγκοσμιοποιημένο οικονομικό οικοδόμημα.
Έργα – Ρόλος Δήμου
Το τελευταίο μήνα στο ιστολόγιο του συνδυασμού ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ(http://arisxatzikomninos.blogspot.com/) τέθηκαν σε ψηφοφορία -ενδεικτικά και μόνο- ορισμένα έργα που θα μπορούσαν να είναι αναγκαία για την επόμενη δεκαετία. Είναι προφανής η επιθυμία των συμπολιτών μας ο Δήμος να έχει ενεργό ρόλο στο επιχειρηματικό γίγνεσθαί. Σε αντίθεση με άλλες υποψηφιότητες που έχουν προκύψει( ίσως σε αντίθεση με όλους) εμείς δεν πιστεύουμε ότι ο ρόλος του Δημάρχου είναι αυτός του Επιχειρηματία. Αντιθέτως ο Δήμαρχος αφουγκραζόμενος την αγωνία των πολιτών, οφείλει να σχεδιάζει σωστά, έχοντας μεγαλύτερη προσβασιμότητα (ως Δήμος) στην πληροφόρηση, οφείλει να δημιουργεί τις ιδανικές δομές και υποδομές που βοηθούν την επιχειρηματική δημιουργία. Οι μόνες μη επιχειρηματικού τύπου δράσεις που πρέπει να εμπλέκεται είναι εκεί που το κοινωνικό κράτος έχει αποτύχει ή δυσλειτουργεί. Όμως Δήμος επιχειρηματίας δεν πρέπει να υπάρχει, και συνήθως όταν το δοκίμασε απέτυχε(βλέπε LesvosShop).
Πρώτος Άξονας Πολιτικής Δράσης
Το δυσκολότερο και κρισιμότερο κομμάτι της πολιτικής δράσης του νέου Δημάρχου είναι η ενοποίηση των 13 Δήμων. Ο νέος Δήμος Λέσβου θα κληθεί να εντάξει, χρέη, υποχρεώσεις, συμβάσεις, προγραμματισμούς έργων σε ένα όλον. Εμείς έχουμε την υποχρέωση να διαφυλάξουμε την επιθυμία του πολίτη όπως εκφράστηκε στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2006, τόσο για τους 13 Δήμους όσο και για την Νομαρχία. Πρακτικά αυτό σημαίνει, ότι κυρίως οι ενέργειες που αφορούν κύριες υποδομές που έχουν σχεδιαστεί, θα πρέπει να ολοκληρωθούν, ανεξαρτήτως σταδίου υλοποίησης και ανεξαρτήτως πόσο επιτυχημένη κρίνετε η απελθούσα δημοτική-νομαρχιακή αρχή. Φυσικά αρνητικοί θα ήμαστε εκεί που έχουν γίνει υπερβάσεις και αντιτίθενται πλήρως στην πολιτική μας φιλοσοφία.
Αυτό άλλωστε προκύπτει και από την μίνι-έρευνα μας, δηλαδή θα πρέπει να ολοκληρωθούν:
- Βιολογικοί Καθαρισμοί
- Δίκτυα Ύδρευσης-Αρδευτικά
- ΧΥΤΆ-ΧΑΔΑ-Σκουπίδια
- Δρόμοι-Οδοποιία
- Λιμάνια-Αεροδρόμια
Όπως καταλαβαίνετε από μόνα τους αυτά τα έργα αποτελούν έναν τεράστιο φόρτο εργασίας, που είναι αδύνατον κάποιος που δεν έχει διατελέσει Δήμαρχος στο παρελθόν να ανταποκριθεί. Πλεονέκτημα της Επόμενης Μέρας είναι ότι έχει διατελέσει την πρώτη Δημοτική Αρχή “μαζικών συγχωνεύσεων” του πρώτου Καποδίστρια(των 18 διαμερισμάτων της Μυτιλήνης). Ενώ είναι προφανής η επιτυχημένη υλοποίηση υποδομών όπως οι Βιολογικοί καθαρισμοί κα.
Στο πρώτο στάδιο αυτό θα πρέπει να γίνει συστηματική και ταχεία απογραφή της περιουσίας των καταργούμενων Δήμων. Αναγκαία πρώτα απ όλα είναι η Δημοσιονομική Απογραφή για ευνόητους λόγους. Ελπίζω το κράτος να έχει φροντίσει γιαυτό, ειδάλλως ορκωτοί ελεγκτές θα πρέπει να το πράξουν για λογαριασμό του νέου Δήμου. Ταυτόχρονα θα πρέπει να τρέξει και η Απογραφή της ενιαίας πλέον Δημοτικής Περιουσίας. Θα ήταν εύκολη υπόθεση για το τμήμα περιουσίας οικοπέδων-κτιρίων εάν είχε ολοκληρωθεί το Κτηματολόγιο. Όμως το μεγαλύτερο πρόβλημα υφίσταται στο γεγονός ότι δεν έχει διευκρινιστεί ακόμα από την πολιτεία το πότε και πως θα παραδώσει κάποιες αρμοδιότητες που προβλέπονται στον Καλλικράτη πχ πολεοδομικές, υγείας, εκπαίδευσης, κοινωνικής πρόνοιας κα, και κυρίως ποιος προϋπολογισμός αντιστοιχεί σε αυτές.
Εδώ ακριβώς είναι και το δεύτερο σημείο αντίθεσης μας με τον Καλλικράτη. Το πρώτο όπως ήδη αναφέρθηκε στο πολιτικό πλαίσιο του προγράμματος, είναι η χωροταξική διάταξη – ουσιαστική ισοπέδωση των 13 Δήμων. Πως το κράτος βιαστικά δημιουργεί ένα τέτοιο Δήμο, που από την γέννηση του είναι χρεοκοπημένος, δεν έχει μεταφέρει ακόμα τις αρμοδιότητες που υπόσχεται, και δεν διασφαλίζει πόρους τουλάχιστον επιβίωσης. Μήπως ζητάει από τον νέο Δήμαρχο να γίνει ο φοροεισπράκτορας του ΔΝΤ.
Παρ' όλη αυτήν την Καλλικρατο-Μνημονιακή παρωδία η Επόμενη Μέρα έχει τον τρόπο να εξοικονομήσει πόρους χωρίς να “απομυζεί” τους Δημότες και επιχειρήσεις στα Δημοτικά τέλη. Αξιοσημείωτο να αναφερθεί είναι φυσικά το γεγονός ότι η κρατική βοήθεια μέσω ΣΑΤΑ και δημοσίων επενδύσεων θα είναι λίαν επιεικώς σφικτή, όσο παραμένουμε σε καθεστώς επιτήρησης. Με απλά λόγια όποιος περιμένει να βρέξει χρήματα από το κράτος δεν πρόκειται να προσφέρει τίποτα στην Ανάπτυξη του τόπου, ούτε καν θα μπορέσει να ανταποκριθεί σε βασικές πληρωμές μισθών και μικροέργων καθημερινότητας.
Τα έξτρα έσοδα του Δημοτικού προϋπολογισμού θα προκύψουν -όπως θα αναλύσουμε στις επί μέρους δράσεις- από:
- Εκμετάλλευση Δικαιωμάτων και Δημοτικών χώρων
- Αξιοποίηση ακίνητης περιουσίας
- Προσόδους δομών και υποδομών
Δεν θα ακολουθηθεί επομένως η πάγια πολιτική του επαίτη κάθε υπουργείου. Ο οικονομικός προγραμματισμός δεν μπορεί σε αυτήν την φάση να είναι ολοκληρωμένος αφού δεν έχει αναλάβει η κυβέρνηση ακόμα αυτήν την στοιχειώδη πρωτοβουλία, πλην ενός γενικού πλάνου κατανομής-ποσοστού έναντι ΦΠΑ, Φόρων και Ειδικών τελών. Ίσως μετά την ολοκλήρωση του προϋπολογισμού του 2011, γίνουμε και εμείς σοφότεροι.
Χωροταξική Προσαρμογή
Στο δεύτερο μέρος του σχεδιασμού κεντρικό σημείο αναφοράς έχει ο χωροταξικός σχεδιασμός και διάθεση χώρων για κεντρικές δράσεις. Θεωρείτε αναγκαία η επαναπροσέγγιση του οποιοδήποτε πρότερου σχεδιασμού ώστε να περιλαμβάνει όλες τις πιθανές δράσεις μας, να εξυπηρετεί περιφερειακές ανάγκες, να δίνει βαρύτητα στην εξισορρόπηση αστικών και ημιαστικών-αγροτικών περιοχών, να συμβάλλει στην αειφορία αλλά και να ανοίξει δρόμους για Βιομηχανικές, Ενεργειακές και άλλες Αναπτυξιακές δράσεις.
Έτσι πρέπει να προσδιοριστούν ζώνες:
- Βιομηχανική
- Ψυχαγωγίας
- Κατοικιών και Διαμονής
- Τουρισμού
- Ανοιχτών Αγορών
- Επιχειρηματικότητας & Καινοτομίας
- Αγωγής, Καλλιτεχνίας και Εκπαίδευσης
- Ελεύθερου Εμπορίου
- Λιμένων και Αερολιμένων
- Αποθηκευτικών Χώρων και Εφοδιασμού-Μεταφορών
- Ενεργειακών χρήσεων
Θεωρητικά και μόνο οι υφιστάμενη πολεοδομική και τεχνική υπηρεσία που δημιουργήθηκε από την Επόμενη Μέρα στον Δήμο Μυτιλήνης πληρεί τις προϋποθέσεις για να αναλάβει ένα τέτοιο έργο. Εναπόκειται να δούμε αν θα δεσμεύσει κάποιες ενέργειες το ΠΕΧΩΔΕ ή θα φροντίσει να απελευθερώσει μέσω Καλλικράτης όπως προβλέπει τέτοια δυνατότητα στους Δήμους. Σε αυτήν την περίπτωση με την βοήθεια και των άλλων υφιστάμενων υπηρεσιών και ανθρωπίνου δυναμικού που υπάρχουν και στους υπόλοιπους Δήμους θα μπορέσει να προχωρήσει σε τέτοιες ενέργειες σχετικά σύντομα. Ειδάλλως θα υπάρχει μεγάλη καθυστέρηση και θα δυσχεράνει το αναπτυξιακό μας έργο.
Λέσβος Ησυχαστήριον
Κατά μία περίεργη λογική τα τελευταία χρόνια καλλιεργείτε η “στρατηγική” του ήρεμου τόπου διακοπών, με το παράλογο σκεπτικό ότι οι ηλικιωμένοι που συχνάζουν στο νησί μας έχουν ισχυρότερο εισόδημα. Το καταστροφικό αυτής της πολιτικής είναι ότι πλέον οι νέοι δεν έρχονται πίσω στην πατρίδα τους για τις καλοκαιρινές διακοπές τους, αλλά ούτε και οι ξένοι, αφού δεν υπάρχει κάποιος λόγος ψυχαγωγίας και ούτως ή άλλως οι φίλοι τους βρίσκονται στα μεγάλα αστικά κέντρα ή παραθερίζουν κάπου αλλού.
Οι επιχειρηματίες ψυχαγωγίας κυνηγιούνται καθημερινά, ακόμα και τα Greek nights ενοχλούν κάποιους ανεγκέφαλους. Οι δημοτικές αρχές χρονίζουν να εκδώσουν τις άδειες λειτουργίας, ήρθαν και τα περιοριστικά μέτρα για το τσιγάρο και σε λίγο μόνο μέσω ίντερνετ θα συναντιόμαστε.
Μία άλλη εκδοχή θέλει να μας κλείσει στα σπίτια μας, μπας και γίνουμε πιο παραγωγικοί, ενώ τα τελευταίου τύπου Club είναι θεόκλειστα και σκοτεινά, και απαγορεύουν την επαφή με την φύση και το ονειρικό περιβάλλον μας, κυρίως τα καλοκαίρια. Εδώ να προσθέσω ότι η σεμνοτυφία μας απαγορεύει να λειτουργήσουμε νόμιμα χώρους διασκέδασης αποκλειστικά ενηλίκων, και έτσι πάλι οι διάφοροι νονοί της νύχτας κάνουν πλιάτσικο, ευνοώντας και την παραοικονομία. Αυτή η κατάσταση πρέπει να διαχειριστεί καλύτερα, μεταξύ μας το κέφι του Έλληνα και αυθεντικό είναι και πηγαίο και ελκυστικό για τους ξένους. Οφείλουμε να το προασπίσουμε, και να ανοίξουμε τους χώρους μας, ώστε οι νέοι να έρχονται τουλάχιστον τα καλοκαίρια πίσω στον τόπο τους. Στην Χίο πχ τα πανηγύρια σφύζουν από ζωή και νεολαία, ομογενείς, φοιτητές, τουρίστες, εδώ είναι σημείο αναφοράς των ηλικιωμένων.
Η Λέσβος είναι κατεξοχήν νησί με ιδιαίτερες επιδόσεις των μαθητών του στις πανελλαδικές εξετάσεις. Και ενώ θα περίμενε οι περισσότεροι να επιστρέφουν για να προσφέρουν την γνώση τους στην τοπική κοινωνία, συνήθως ρίχνουν μαύρη πέτρα πίσω τους. Εμείς οφείλουμε συστηματικά και σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις να βοηθήσουμε την επαγγελματική τους ανέλιξη εδώ και να αντισταθούμε στα κλειστά Club του Δημοσίου που διαιωνίζουν το ρουσφέτι και δεν προσφέρουν στην επιχειρηματική δράση, παρά δημιουργούν νέες γραφειοκρατίες και αργομισθίες που τελικά όλοι χρυσοπληρώνουμε. Ο δικός μας στόχος είναι όλοι πίσω. Μόνο έτσι θα έχει μέλλον αυτό το νησί. Φυσικά αυτό δεν πρόκειται να γίνει σε μία μέρα, αλλά εφόσον δημιουργήσουμε τις δομές αναφοράς σιγά σιγά η ροή επιστροφής θα αυξάνετε.
Αγαπητοί Φίλοι,
Ελάτε μαζί να γίνουμε «Οι Συγγραφείς της Ζωής Μας»
Γεώργιος Τιμολέοντος Παλαιολόγος
* Επίκουρος Καθηγητής Διοίκησης, Διεθνών & Τουριστικών Επιχειρήσεων,
Πανεπιστήμια Λίβερπουλ(Αγγλία) , Ινστιτούτο Τεχνολόγίας(Αμπου Ντάμπι) και Χανκουκ(Νότια Κορέα)
Ερευνητικός Συνεργάτης για τις Οικογενειακές Επιχειρήσεις, Πανεπιστήμιο WHARTON(ΗΠΑ)
